In opbouw: De hand van Pierre Kemp, expositie van studies, schetsen en tekeningen van de dichter uit de jaren 1906-1913, toen hij nog schilder zou worden.
Te zien vanaf 22 september in het Bonnefantenmuseum Maastricht.
Bij die gelegenheid verschijnt ook een van Kemps schetsboekjes als facsimile, een uitgave van het museum, plus een bloemlezing van zijn mooiste gedichten: Het regent in de trompetten, uitgegeven door Vantilt.
Pierre Kemp leeft, vijftig jaar na zijn dood!
Dit jaar is het 50 jaar geleden dat de dichter Pierre Kemp (1886-1967) is overleden.
Het Bonnefantenmuseum eert hem met een tentoonstelling (22 september 2017 – 7 januari 2018) en er verschijnt een nieuwe bloemlezing van zijn mooiste gedichten Het regent in de trompetten.
Ook de VLAM (Vereniging Literaire Activiteiten Maastricht) wil hem gedenken. Wilt u meer weten over deze Maastrichtse dichter, loop dan mee met Jet van Aalst langs de plekken die met zijn leven verbonden zijn. Zij vertelt over zijn bijzondere en toch heel gewone leven en ze laat zijn sprankelende gedichten leven.
Zondag 24 september 11.00-13.00 uur.
Aanmelden en reserveren bij: info@vlammaastricht.nl
Deelname: 5 euro, inclusief wandelbrochure “Pierre Kemp. Nobel oud kind”.
Startpunt van de wandeling: Centre Céramique, ingang Plein 1992.
In 1946 vierde Toon Hermans een groot radiosucces met zijn liedje Ik ben Jansen, dat begin 1947 ook door hem op de plaat werd gezet.
Ik ben Jansen is een liedje in de trant van Louis Davids, over een kleine doodgewone man:
Ik draag een omgekeerde jas,
ik rol m’n shag uit een matras,
want ik ben het mannetje zonder kansen.
Ik ben het hoofd van een gezin,
maar er komt geen stuiver in,
want ik ben een doodgewone Jansen.
[…]
Ik ben Jansen,
ik ben een doodgewone man,
daarom heb ik in de wereld niks te zeggen.
Ik ben Jansen,
die het ook niet helpen kan
dat de witte kippen zwarte eitjes leggen.
(enzovoort)
Tijdens het ‘Gala 100 jaar Toon’ in Theater Carré, december 2016, heb ik iets verteld over de geestelijke verwantschap van Toon Hermans met Pierre Kemp. Dat verhaal, van ongeveer een kwartier, had gemakkelijk uitgebreid kunnen worden met andere voorbeelden. Hier komt er nog een.
In het voorjaar van 1961 (volgens het Verzameld werk op 26 april van dat jaar) schreef Pierre Kemp, niet over het kleine en gewone, maar over het grote dat we dikwijls zo gewoon lijken te vinden, hoewel het in feite toch niet zo gewoon en vanzelfsprekend is:
Allround Jansen
Alles is Jansen, alle knop en vrucht,
bergen en dalen, wateren en bomen.
De wind wil met de bloesems dansen.
De zon is Jansen en met hem de lucht
en alles wat mij maar kan overkomen.
Ik ben voor niets beducht,
ook God is Jansen.
Dat is van een welhaast franciscaanse geest, die ook in veel liedjes van Toon terug te vinden is.
Werkend aan een nieuwe bloemlezing uit het werk van Pierre Kemp, die na de zomer gaat verschijnen, kwam ik tussen zijn ongepubliceerde gedichten het handschrift tegen van nóg een Jansen-gedicht, geschreven op 26 april 1960 (op dezelfde dag dus als ‘Allround Jansen’, maar dan een jaar eerder).
Jansen
What is [in] a name?
(Shakespeare)
Al haar leden heten Jansen,
niet haar kop alleen.
Al de delen van haar ganse
gestalte, linker- en rechterbeen.
Als zij loopt, lijkt zij te dansen
en haar ogen schijnen groen
in de zonnelucht te glansen:
‘Jansen heten, Jansen doen!’
Toon Hermans had het kunnen zingen!
In de omstreden, door I.L. Pfeiffer samengestelde bloemlezing De Nederlandse poëzie van de twintigste en de eenentwintigste eeuw in 1000 en enige gedichten (Amsterdam, Prometheus, 2016) zijn van Pierre Kemp slechts twee gedichten opgenomen: ‘Mevrouw N.N. te zijn’ en ‘De la musique avant toute chose’.
Dat is een scherp contrast met de tien gedichten die Pfeiffers voorganger (als bloemlezer) Gerrit Komrij van de Maastrichtse dichter had geselecteerd: het maximale aantal als blijk van hoge appreciatie.
Over Pfeiffers bloemlezing (door sommigen als Pfff-bloemlezing aangeduid vanwege haar winderigheid) schreef de dichter en criticus Rob Schouten in Trouw een scherpe kritiek. Onder andere merkte hij op:
“De fijnzinnige Limburgse dichter Pierre Kemp staat er in met slechts één versje, dat ene beroemde, over urineren. Objectieve redenen zijn voor dit alles niet aan te wijzen.”
Wat het aantal gedichten van Kemp betreft, vergist Schouten zich hier dus. Dat zijn er immers twee. Dat neemt niet weg dat het bijzonder verhelderend is Schoutens analyse van Pfeiffers gebloemlees, ‘Een afrekening in poëzieland’, te lezen.
Over het reilen en zeilen van een zelfbenoemde autoriteit.
I.L. Pfeiffer
Tijdelijk weer op zaal in het Bonnefantenmuseum Maastricht, dankzij de Chinese kunstenaar Hao Liangs (geb. 1983) in het kader van diens ‘Aura’-project:
Pierre Kemp, Zelfportret in rood krijt.
Geschilderd in de zomer van 1911. Pierre Kemp is dan 24 jaar en werkt als aardewerkschilder op de Société Céramique.
Het zou Kemp bijzonder veel deugd doen wanneer hij wist dat hij door een jonge Chinese kunstenaar uit het depot is bevrijd.
Pierre Kemp was een groot bewonderaar van de klassieke Chinese dichtkunst en van (de kleuren van) Chinees aardewerk.
Bijna vijftig jaar na de dood van Pierre Kemp (1886-1967) heeft de Pierre Kemp Stichting het schrijfbureau van de dichter in haar bezit gekregen.
Het bureau is ondergebracht in een kantoorruimte van de Universiteitsbibliotheek Maastricht, waar het nog even wacht op zijn definitieve opstelling, in de parlour, voorzien van een beschermende afneembare glazen plaat op het blad. Onder die glasplaat komt een foto van Pierre Kemp, zittend aan zijn bureau, en een tekst over de dichter.
Vanochtend maakte ik alvast een paar foto’s.
December 2016.
Inmiddels heeft het bureau van Pierre Kemp
zijn vaste plaats gekregen in de ‘parlour’ van
de Universiteitsbibliotheek.
Een bijzondere nieuwe studieplek!
In het zojuist verschenen grote en rijk geïilustreerde overzichtswerk Geschiedenis van de literatuur in Limburg wordt uiteraard ruim aandacht besteed aan het werk van Pierre Kemp en zijn broer Mathias.
Pierre Kemp komt aan bod op de bladzijden 373-377 en 383-384. Een belangrijk thema in de aan Kemp gewijde beschouwing is de ontwikkeling van zijn culturele identiteit als inwoner van wat hij op zeker moment Mosanje is gaan noemen.
In Geschiedenis van de literatuur in Limburg wordt evenveel aandacht besteed aan het werk en de literaire persoonlijkheid van Mathias Kemp (blz. 377-383). Een interessante figuur. In allerlei opzichten, en zeker in zijn verbeeldingswereld, even excentriek als zijn broer, anderzijds begiftigd met een grotere levensdurf en in staat als journalist een maatschappelijke rol te vervullen.
Geschiedenis van de literatuur in Limburg, onder redactie van Lou Spronck, Ben van Melick en Wiel Kusters, is 16 oktober 2016 verschenen bij uitgeverij Vantilt in Nijmegen, onder auspiciën van het Koninklijk Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap.
787 blz., gebonden, prijs € 39,50.
ISBN 978 94 6004 285 0
Klik hier voor een inkijkexemplaar.
Op dinsdagavond 20 september 2016 is in Antwerpen overleden de dichter en essayist ADRIAAN DE ROOVER (pseudoniem van F.A. de Rooy). Hij is drieënnegentig jaar geworden.
Ik leerde Adriaan de Roover kennen in de periode dat ik me voorbereidde op het schrijven van de biografie van PIERRE KEMP, die in 2010 verscheen.
De Roover, die met Kemp in epistolaire betrekking had gestaan en in 1956 was begonnen met voorbereidingen voor een grote studie over de Maastrichtse dichter, is mij zeer behulpzaam geweest, onder meer doordat hij mij de beschikking gaf over Kemps brieven aan hem uit de jaren 1956-1962. Uiteindelijk zijn deze brieven ondergebracht in de Universiteitsbibliotheek te Maastricht.
Ik heb Adriaan de Roover leren kennen als een beminnelijk man, die nadat hij zijn intensieve Kempstudie aan het begin van de jaren zestig had gestaakt, geruime tijd heeft rondgelopen met een zeker schuldgevoel omtrent deze niet ingeloste belofte aan de dichter, die uitzag naar het verschijnen van een monografie over zijn werk, en aan zichzelf.
Tien jaar geleden mocht ik een uitgave verzorgen van de briefwisseling tussen Pierre Kemp en Adriaan de Roover. (Nijmegen, Vantilt, 2010).
Aan het slot van zijn even eerlijke als charmante nawoord bij dit boek, gedateerd Antwerpen 6 februari 2006, schreef De Roover:
‘Intussen ben ik, A.D.R., de 75 van Kemp allang voorbij en ik weet niet of ik nu lachen of schreien moet. Vandaag heb ik de dichter-van-de-kleine-liederen herontdekt, de Heer in het zwart, die mij eens de raad gaf het leven niet zo ernstig te nemen en die mij op mijn oude dag liet weten: ‘Om weer kind te zijn, is het nooit te laat!’
Hoe graag wil ik het dichterswoord van Pierre l’Englouti geloven!’
OP DE FOTO’S: Adriaan de Roover zoals ik hem in 2004 fotografeerde in de studiezaal van het Regionaal Historisch Centrum in Maastricht tijdens het bekijken van zijn in het Archief Pierre Kemp berustende brieven aan de dichter.
Tot slot een gedicht van Adriaan de Roover uit zijn bundel Ik ruik de sterren al (1987):
taalloos
ik draag de snavel
van de roofvogel
die op het ijs te pletter stort
ik sterf zonneblind
in de bergen van anijs
met wolken in de oren
het kraaien van
duizend gemartelde hanenik wil de armoe van de dichter
dekken met een barokke dood
de taalloze zaden
die te slapen liggen
onder de steen
van mijn tong
(geciteerd naar Adriaan de Roover, Gedichten 1953-1998, Antwerpen, Demian,1998)
Nu op de website van Literair Tijdschrift Liter iets over Pierre Kemp en het begin van de Eerste Wereldoorlog.
Aangedaan door het oorlogsgeweld in de streek rond Visé, Moelingen en Luik – de Duitsers hadden op 4 augustus 1914 het neutrale België overvallen, dat zich dapper verweerde – schrijft de 27-jarige Pierre Kemp in Maastricht… [lees verder]
ONTGROEND
Zo als op de eerste foto (gemaakt door Jan van Tol) stond Pierre Kemp erbij, in zijn eigen stuk van het Maastrichtse stadspark dat Kempland heet.
Vorige week is het door Rob Stultiens gemaakte beeld in opdracht van de Gemeente Maastricht / Peter Pluymen, daartoe aangespoord door Jet van Aalst en de Pierre Kemp Stichting, voorzichtig maar grondig schoongemaakt. Zoals te zien is op de foto’s, die ik vanmiddag heb gemaakt.
Ik heb ook maar even Kemps achterkant gefotografeerd. Op de sokkel staat zijn gedicht
De la musique avant toute chose
Toen ik die boog daar had geürineerd
en ik het zonlicht er in ving, prees ik intens,
ver van de wijsheid, die mij was geleerd:
Wat schoon kristal is er toch in de mens!
En in extase voor het lieflijke geluid:
Welk een muziek gaat van de mens toch uit!
Heel goed leesbaar is het gedicht nog steeds niet, en je moet er ook wel even voor door je knieën. Maar het groen dat de letters tot onleesbaarheid vulde is in ieder geval verdwenen.
Ik heb ook maar even Kemps rug meegefotografeerd. Ruggen waren volgens de dichter dikwijls nogal veelzeggend, zoals hij bijvoorbeeld een keer had vastgesteld toen hij op het postkantoor een tijdje voor het loket op zijn beurt moest wachten en deze gelegenheid had waargenomen om de rug van de dame vóór hem te interpreteren.
Ja, wat Pierre Kemp niet allemaal zag!
