De maand december begint altijd met een vrolijke herinnering, namelijk de verjaardag van Pierre Kemp. Op 1 december denken we altijd aan hem en zijn werk. Deze keer mogen we een gastbijdrage plaatsen van Mattie Jeuken, pastor van de Onze Lieve Vrouw van Lourdes, Wittevrouwenveld en Wyckerveld te Maastricht. 
Het bestuur van de Pierre Kemp Stichting is hem zeer erkentelijk voor deze bijdrage.

Door Mattie Jeuken

Mijn eerste kennismaking met Pierre Kemp is al van lang geleden in de tijd van mijn middelbare school, toen ik op kostschool zat in Tilburg en wij ergens op zolder boeken vonden. Eentje was een verzamelbundel met gedichten en daarin waren enkele gedichten van Pierre Kemp opgenomen.

Een van die gedichten van hem heb ik ooit gestuurd naar iemand die ik op de Pax Christi-voettochten in Den Bosch had ontmoet en laat dat nu net een gedicht zijn dat heel veel later door Wiel Kusters werd geciteerd, toen deze bij ons in de parochie een lezing kwam geven over Pierre Kemp.

Wiel was daar speciaal voor uitgenodigd omdat Pierre Kemp op de begraafplaats van onze parochie begraven ligt. Dat is de begraafplaats Oostermaas, eigendom van de parochie Onze Lieve Vrouw van Lourdes te Maastricht.

We vonden het een goed idee om zo aandacht te vragen voor de begraafplaats Oostermaas, dat toch echt een bijzondere begraafplaats is, mede omdat Pierre Kemp er ook begraven ligt. Dat Kemp juist op deze begraafplaats rust, is ook bijzonder op zichzelf.

Deze beroemde Nederlandse dichter en winnaar van de P.C. Hooft-prijs ligt namelijk niet begraven op de grote, monumentale begraafplaats aan de Tongerseweg, maar juist hier aan de andere kant van Maastricht, waar vermoedelijk niet zo veel mensen Pierre Kemp zullen kennen en waar we weliswaar ook veel monumentale grafmonumenten hebben, maar dan toch van een iets andere orde dan die aan de Tongerseweg.

Hier vind je veel grafmonumenten van reizigers, Sinti en mensen die leefden in woonwagens. Weinigen zullen bijvoorbeeld weten dat Heinrich Steinbach, de vader van het meisje dat het icoon werd van de Jodentransporten van Westerbork naar Auschwitz, Settela Steinbach, ook op Oostermaas begraven ligt. Hij overleed in 1946, 44 jaar oud. Naar men zegt van verdriet omdat zijn vrouw en nog 4 andere kinderen in Auschwitz waren vergast.

Pierre Kemp werd er begraven omdat hij aan de Oostkant van Maastricht woonde, aan de “overkant” van de Maas. Wie daar woonde, werd begraven op Oostermaas, tenzij je natuurlijk van (een van de voormalige kerkdorpen) Limmel, Amby, Heer of Heugem was, want bevinden zich ook begraafplaatsen, kleiner dan Oostermaas en van gemeenschappen die pas later bij de gemeente Maastricht zijn gaan horen.

Pierre Kemp heeft een heel eenvoudig graf met platte steen met daarbij zijn geboorte- en sterfdatum (*1-12-1881  †21-7-1967), samen met Hubertina Mommers (*22-12-1881 †23-8-1973), zijn echtgenote en een kort vierregelig gedicht:

     Een licht zou mij even kunnen bekoren
Al is dat niet zo kort,
     Als liever een klank die iemand kan horen
Telkens als het middag wordt.

Behalve dichter was Pierre Kemp ook schilder. Zo is hij na de basisschool zelfs begonnen als schilder bij de Société Céramique, totdat hij in de loonadministratie bij de steenkoolmijnen Laura en Vereniging te Eygelshoven ging werken en elke dag van Maastricht met de trein op en neer ging naar Eygelshoven, een reis die net lang genoeg duurde om een klein sensitief gedicht te schrijven.

Zien en horen, licht en klank, kleur en woord, schilderen en schrijven, kwetsbaar en broos, fijnzinnig en zachtaardig, dat was ook het ene gedicht dat Wiel Kusters voorlas tijdens zijn voordracht in de Lourdeskerk en ik droomde weer weg en zag me zelf lopen over ’s Herenwegen, onderweg, steeds weer verrast door kleine dingen in een grote en soms te grote wereld en dromend van vrede omwille van alles wat weerloos is en van waarde.

Excuse

Ik ben niet gekomen om er te komen,
ik ben er maar zo’n beetje heengegaan,
omdat langs de weg zulke hoge bomen
boven zulke kleine bloempjes staan.
Maar nu ik hier sta, nu …. ik erken,
dat ik werkelijk gekomen ben

Wiel Kusters las nog een ander gedicht voor:

Geheimenis

Als een blad dat het niet zeggen kan
en toch iets weet
van daar hoog in de lucht
en dan bang is, dat het dat vergeet.

Niet alleen hoop ik dat Pierre Kemps gedichten nog lang gelezen mogen worden, maar ook dat hij als mens niet vergeten wordt, ook al is hij gestorven. Bovendien hoop ik ook dat wij nog lang zijn graf kunnen blijven bezoeken op Oostermaas en als we daar dan zijn, ook nog even een kaarsje opsteken in de kapel, gemaakt van hout afkomstig van woningen die in het Wittevrouwenveld werden afgebroken vele jaren later na de dood van Kemp.

Een kapel gebouwd met een zelfde fijngevoeligheid, speelsheid, broosheid, tederheid en kleur als ook de gedichten en schilderijen van Pierre Kemp laten oplichten.

Overigens is de kapel gebouwd als een zevenhoek en nog steeds niet af, maar geldt dat ook niet voor een goed gedicht, dat het niet af is, omdat het gelezen wil worden en steeds weer opnieuw geduid en gevonden wil worden, als het ware herboren worden doordat het opgenomen wordt in een verhaal, getekend met woorden, die zelf door het gedicht zijn opgeroepen?

Op 21 juli jl., op de sterfdag van Pierre Kemp, was de jaarvergadering van het bestuur van de Pierre Kempstichting.

Onderwerpen die aan bod zijn gekomen:

• Financiën van de Stichting.
• Activiteiten van de stichting en van derden waaraan de stichting deelneemt.
• Pierre Kemp in de spotlight.
• Het graf van Pierre Kemp en het onderhoud daaraan.
• De Italiaanse uitgave van Pierre Kemps bundel Standard-Book of Classic Blacks.
• De tentoonstelling “Evelyn Taocheng Wang – Het licht is rond”, te zien vanaf 15 september in het Dordrechts Museum.
• De voordracht en muziekvoorstelling Pierre Kemp in Parkstad.
• De Pierre Kemp website.
• Een eventuele wetenschappelijke en/of publieksuitgave van nog onuitgegeven werk van Kemp.

Pierre Kemp blijft verrassen. Nu dook hij plotseling op in Eindhoven, waar iemand met gevoel voor cultureel erfgoed en een prijzenswaardig besef van verantwoordelijkheid een exemplaar van Kemps tweede gedichtenbundel, De bruid der onbekende zee (Maastricht, 1918), aantrof in een doos met boeken bij een afvalcontainer. En niet zomaar een exemplaar. Het boek bevat tegenover de titelpagina een met de hand geschreven opdracht van de dichter aan een zekere Frederique Kox, gevolgd door een lyrische meditatie van ‘de ziel’ over de liefde.

Een grote, krachtig neergezette handtekening  bekroont de dedicatietekst, die eindigt met de mededeling dat de ziel ‘het boek van haar verlangens en haar lijden’ wegschenkt ‘aan die het kunnen begrijpen en medevoelen, gelijk ik dit boek schenk aan U.’

De oplettende Eindhovenaar die deze bijzondere Kempbundel uit een doos met oude boeken naar boven haalde, nam contact op met de Pierre Kemp Stichting en droeg hem aan ons over, zodat hij deel kan gaan uitmaken van de Pierre Kemp Collectie van de Universiteitsbibliotheek in Maastricht.

Wie Frederique Kox was, hebben wij nog niet weten te achterhalen. Dat zij gezocht moet worden in Maastricht lijkt voorlopig het aannemelijkst. Een aanknopingspunt is misschien te vinden in de persoon van Fred. Kox, eigenaar van Ars et Fides, ‘Benedictijnse en Kerkelijke Kunsthandel’, gevestigd in de Hondstraat op nummer 2B (zie: https://www.geneaknowhow.net/script/dewit/tel1950/pdfs/deeltwee0351.pdf) Was deze Fred[erik], die in 1956 overleed, Frederiques (groot)vader? In de Stadsbibliotheek Maastricht wordt onder de titel Fred. Kox 1956 een brochure bewaard met de tekst van een Duitstalig afscheidswoord, gesproken door de priester, leraar en gelegenheidsdichter R[ené] Klinkenbergh (1886-1973) uit Sittard, met het naschrift: ‘Worte, von R. Klinkenbergh dem Andenken des Fred. Kox, des Inhabers der Kunsthandlung ‘Artes et Fides’ nach dem Begräbnis am Tische gewidmet.’

Met dank aan N.L. Feitsma

Naschrift d.d. 3 oktober 2023:
Inmiddels is achterhaald wie Frederique Kox is, lees hier onze update: https://pierrekemp.nl/blog/2023/10/03/raadsel-opgelost/

Eerder berichtten wij al dat van Pierre Kemp afgelopen jaar een volledige bundel in het Italiaans is vertaald. Op 25 februari werd deze bundel gepresenteerd bij Boekhandel Dominicanen.

Daarbij waren zowel de vertaler, Franco Paris, als Herman van der Heide, die de bundel inleidde, aanwezig.

• 

• 

Het was heel aardig om gedichten van Kemp hardop in het Italiaans te horen. De vertaler gaf een aantal staaltjes ten beste.

In het interview met Wiel Kusters kregen we inzicht in de vertaalkeuzes die Franco Paris heeft moeten maken, en hoe ingewikkeld het vertalen van poëzie vaak is. Soms verliest in het Italiaans een gedicht een zekere dubbelzinnigheid die er in het Nederlands wel is, en soms ook omgekeerd.

• 

• 

Herman van der Heide ging op deze avond heel uitgebreid in op het speciale van Kemps poëzie. De avond werd muzikaal opgeluisterd door tenor Axel Everaert, begeleid door de pianist Charly Delbecq.

• 

Ruim 75 jaar geleden, in 1946, verscheen van PIERRE KEMP de gedichtenbundel STANDARD-BOOK OF CLASSIC BLACKS.

Anders dan deze Engelse titel misschien doet vermoeden bevat dit ‘standard-book’ uitsluitend Nederlandstalige gedichten. En wát voor gedichten! Kemp, de kleurrijke Zwarte Man, op zijn best. Een dichter die zelfs met zijn weemoed en naoorlogse somberte speels wist om te gaan.

Deze maand verschijnt van dit  bijzondere werk een Italiaanse vertaling, waarin ook de oorspronkelijke Nederlandse gedichten zijn opgenomen. De bundel is een uitgave van Raffaelli Editore in Rimini.

ISBN 978-88-6792-343-4

Voor de vertaling tekende de vermaarde Franco Paris (Università L’Orientale, Napels). Herman van der Heide van de Università di Bologna schreef een inleiding. Beiden zijn bij de presentatie aanwezig.

Dante Alighieri en de Pierre Kemp Stichting organiseren een feestelijke presentatie van dit boek op zaterdagavond 25 februari om 19.30 in Boekhandel Dominicanen, Dominicanerkerkstraat 1, 6211 CZ Maastricht.

PROGRAMMA

Op het programma staan voordrachten van Kemps gedichten in het Nederlands en Italiaans. Herman van der Heide licht ons in over de redenen waarom Pierre Kemp aandacht van de Italiaanse poëzielezer verdient. Wiel Kusters spreekt aan de hand van enkele concrete voorbeelden met Franco Paris over de totstandkoming van zijn vertalingen.
De muzikale opluistering wordt verzorgd door de tenor
Axel Everaert; hij wordt begeleid door de pianist Charly Delbecq.

Wij nodigen u hartelijk uit voor deze feestelijke avond, de toegang is gratis.
Vanwege het beperkte aantal plaatsen verzoeken wij u vriendelijk om u van tevoren aan te melden. 
U kunt zich aanmelden door een mail te sturen naar 
                 PierreKemp@dante-maastricht.nl.

Theatervoorstelling ‘Die Donker’

De gedichten ‘Het licht is rond’ en ‘Critisch’ van Pierre Kemp zijn een inspiratie gebleken voor ‘Die Donker’, een kleurrijke muziektheatervoorstelling over depressie en de kracht van creativiteit en het ondanks alles blijven najagen van grote dromen en de liefde.

‘Die Donker’ is gemaakt door componist en schrijver Theo Hoek en regisseur Joos van Dooremalen. De voorstellingen waren in oktober 2022 in Lindenberg Cultuurhuis in Nijmegen.

Het bestuur van de stichting Pierre Kemp is verheugd te zien dat het werk van de Maastrichtse dichter tot eigentijdse interpretaties en nieuwe cultuuruiting leiden.

Door een gelukkige samenloop van omstandigheden waren de bestuursleden van de Pierre Kemp Stichting aanwezig bij het koningsdagconcert 2022. Tijdens dit concert werden o.a. gedichten van Pierre Kemp en van Wiel Kusters ten gehore gebracht op muziek gecomponeerd door Leonard Evers.

Na twee jaren coronapandemie kon koningsdag dit jaar eindelijk weer op traditionele wijze plaatsvinden. Deze keer kwam op 27 april het vorstelijk paar naar Maastricht. Voorafgaand aan koningsdag zelf vond eveneens het koningsdagconcert plaats, een traditie die onder koningin Beatrix is ingezet, en die door Willem Alexander wordt voortgezet. Sinds 2014 vindt dit concert plaats in den lande, en wel in de plaats waar de majesteiten koningsdag vieren.

Centraal tijdens het koningsdagconcert staan klanken uit de regio, in dit geval Zuid-Limburg. Verschillende musici van Limburgse bodem of met Limburgse roots, waaronder de jonge componist en dirigent Leonard Evers, de briljante pianobroeders Jussen, celliste Eline Hensels, violiste Liza Ferschtman, en leden van Philharmonie Zuidnederland, maakten er een bijzondere en zeer muzikale gelegenheid van.

Door Wiel Kusters op het idee gebracht om ook de Maastrichtse dichter Pierre Kemp een plaats te geven in het koningsdagconcert, componeerde Leonard Evers muziek op een aantal gedichten van Pierre Kemp, en wel de volgende: ‘Nachtstilte’ (VW 1, p. 49), ‘Eieren’ (VW 1, p. 11), ‘Het licht is rond’ (VW 1, p. 74) en in een tweede serie ‘Avondrood’ (VW 1, p. 36) en ‘Uitbundigheid’ (VW 1, p. 27). Dit leidde tot een heel bijzondere ervaring en deed de muzikaliteit van Kemps poëzie des te duidelijker naar voren komen. Vooral de verklanking van ‘Uitbundigheid’ leidde tot een extatisch slot van het concert, met de verschillende solisten in een knap samenspel en op het carillon de stadsbeiaardier Frank Steijns.

Na afloop van het concert was er, onder het genot van een drankje, gelegenheid om met onder andere Leonard Evers na te praten over dit prachtige concert, en (voor wie durfde) te socializen met het vorstelijk paar, gouverneur Emile Roemer, burgemeester Annemarie Penn of André Rieu. Al met al was deze avond een bijzondere ervaring, ook voor de bestuursleden van de Pierre Kemp Stichting, en nog veel belangrijker: het werk van Pierre Kemp is landelijk goed onder de aandacht gekomen.

Het koningsdagconcert vond plaats op 11 april in Theater aan het Vrijthof te Maastricht en werd uitgezonden op NPO2 op koningsdag zelf, 27 april om 20:30. Deze uitzending is terug te kijken via de NPO. Mocht u het gemist hebben, dan kunnen wij dat vanuit het bestuur van harte aanbevelen.